Jan Lacroix, kowal, lat 50, nazywający się jak Francuz, a wyglądający jak żyd, gospodarz dawidowski. Ubrany w długie palto, buty z cholewami, na szyi kraciasta chustka, ma długą czerwoną brodę, wyraz twarzy nieco zalękniony przyszedł na miejsce głosowania około 9.00. Urlopnicy żądali kart, mówili: My musieli Najjaśniejszemu Panu służyć, a tego, do czego mamy prawo, nie dostajemy. Mówili, że sami nie będą głosować, więc i innym nie pozwolą. Komisarz Popiel dawał im karty głosowania, a o kartach legitymacyjnych mówił, że tych nie nadesłano. Niektórzy przyjmowali. Po obiedzie zaczęło się wzburzenie, wymyślali na komisję od złodziei, krzyczeli na księdza: Ty, ksiądz, ty nic nie wart! Widział scenę zabicia Popiela: zakrwawionego Popiela, jak wyszedł z koszar, jak rzucano w niego kamieniami i błotem. Ktoś uderzył Popiela po ręce i rewolwer upadł na ziemię. Maciej Grab widząc to, schylił się, aby go podnieść i wtedy został zastrzelony przez żandarma. Maciej Grab był jego zięciem1.
Po księdzu przesłuchano Jana Lacroix, młodego chłopaka, 16-letniego, który wystraszony okropnie mówił wszystko jak katarynka. Stwierdził, że stary Rybczyński nieżywego Popiela trącił laską2.
Następny świadek to kolejny żandarm Eliasz Kiss, lat 29, szczupła i lekko komiczna figurka. Wobec faktu, że przez władzę swą przełożoną ma wytoczone śledztwo z powodu wyborów w Dawidowie, został niezaprzysiężony. Oddał trybunałowi siarczysty ukłon wojskowy i czekał na pytania. Był na służbie w kancelarii gminnej przy wyborach od rana. Oskarżony Śmietański twierdził, że Kiss, będąc na służbie przy lokalu wyborczym, wyprawiał sobie żarty z urlopnikami. Kiss trzepał jak młynek, co wiedział – wiedział jednak bardzo mało. Mówił stanowczo, ale myślał bardzo tępo. Chciał iść na pomoc Popielowi, ale tłum go odepchnął. Na Kissa napadł Stećko, który przytrzymał go z tyłu, ale on mu się wyrwał. Widział, jak Jan Szeremeta uderzył dwa razy sztachetą leżącego Popiela. Drągów, sztachet było dużo, bowiem cały płot tam rozebrano. Jego zeznania nie dostarczały żadnych nowych szczegółów co do faktów, objętych aktem oskarżenia. Kilku oskarżonych skarżyło się (m.in. Ochman), że Kiss, prowadząc ich skutych, bił ich kolbą, a to z zemsty prywatnej. Świadek nie zaprzeczył3.
Cecylia Günsberg, spodziewając się dziedzica nazwiska Günsbergów, ze względu na delikatne zdrowie nie mogła przybyć z Dawidowa.
Józefa Ekies (Ekielt), kucharka żandarmów dawidowskich, trzydziestokilkuletnia zamężna kobietka o dość sympatycznej powierzchowności, w słomkowym granatowym kapelusiku na głowie, opowiadała szeroko i płynnie „wielkiemu trybunałowi” pięknym stylem i językiem, jednak okazało się, że mało widziała, bo ze strachu schowała się w kuchni, a słyszała tylko krzyki i pogróżki chłopów. Z miną godnej osoby, która przeczytała parę romansów Borna, ubrana dość niedbale w suknię burdo”, z żółtym rozporkiem z boku ze słowami: Całuje rączki! wychodzi ze sali.
Józef Bieńkowski, lat 27, nauczyciel ludowy w Dawidowie, urzędował jako protokolant podczas aktu wyborczego w Dawidowie. Nie zeznawał nic szczególnego. Przed decydującą chwilą wyszedł na obiad, a kiedy powrócił, odbywało się właśnie oblężenie koszar żandarmerii. Bieńkowski, usłyszawszy strzał, zwiał i przestał znać fakty z autopsji, ale z opowiadania pani Dziubakiewiczowej.
Józef Błahut, który twierdził w czasie śledztwa, że Brygida Grab kopnęła Popiela, nie stawił się do sądu.
Samuel (Szulim) Auerbach, belfer, nauczyciel religii mojżeszowej z Dawidowa, lat 28, choć wyglądał na 40. Bardzo poważny i dość sympatyczny małamed, z czarną brodą, malutkimi czarnymi pejsami, z aksamitnym kapeluszem i długą aż do ziemi kapotą. Mówił pomału, z rabinacką powagą. Przysięgę składał po niemiecku, ale z błędami. W Dawidowie mieszkał przez 5 miesięcy i uczył dzieci. Zeznawał po polsku. Słyszał, jak Józef Mazur mówił 10 III wieczorem w karczmie: Ja jako kapral zszereguję was, zakomenderuję rechts um! Albo links um! I poprowadzę was, aby zapytać, czy nam wojskowym, karty się nie należą? Potem opowiadał Auerbach, ciągle przeplatając ulubionym zwrotem „proszę pana”, że widział, jak wyciągano z płotu cmentarnego kołki i sztachety, aby nimi bić Popiela.
Agnieszka Huk, zamężna, matka jednego dziecka, służąca w żandarmerii, ubrana w pstrą chustkę na głowie, biały kaftanik, czerwoną w paski spódnicę i w czerwone kratki fartuszek. To siostra obu Ochmanów i krewna Jana Najdy. Widziała, jak Kurkowski uderzył w twarz wójta Kociuszkę, tak że tamtemu czapka spadła, a potem groził mu jeszcze palcem. Odchodząc sprzed najjaśniejszego trybunału, przeżegnała się z nabożeństwem4.
Józef Śliwka, chromający na prawą nogę, gospodarz z Dawidowa, karany wcześniej 3 razy za obrazę czci, krewny (szwagier) obydwóch oskarżonych Mazurów. Otrzymał od Kurkowskiego, spodziewającego się aresztowania, jakiś list, który zamierzał odnieść do sądu, ale oddał go Kozakiewiczowi. Był to list Dawida Abrahamowicza, datowany na 23 II, proszący księży o popieranie w V kuryi kandydatury Mochnackiego, aby nie gubić ludu i nie oddawać go w ręce socjalistów, wrogów społeczeństwa i Kościoła. Abrahamowicz jako prezes rady powiatowej w odezwie agitował za swoim kandydatem Mochnackim, wzywał do agitacji proboszczów, wykazywał im zgubne skutki wyboru kontrkandydata Kozakiewicza. Nie ustalono, kto chłopom powiedział (ktoś twierdził, że Kurkowski), że księżom w tej odezwie obiecano po 100 zł za wybór Mochnackiego. List ten chłopów dawidowskich bardzo podrażnił, z niego wyprowadzano wnioski o przekupywaniu księży.
Następnym świadkiem był zarobnik Wojciech Blicharski, lat 39. Przy wyborach był od 8.00 do 11.00 przed południem. Urlopnicy przed rozpoczęciem głosowania udali się spod lokalu wyborczego ku pobliskiemu mostkowi, aby tam policzyć, ilu jest takich, którzy nie mają kart wyborczych. Potem usłyszał ich krzyki, że głosującym łby porozwalają.
Świadek Jan Pękalski, lat 42, z Dawidowa, gospodarz, chłop o chmurnem i zadumanem obliczu. Przyszedł w chwili, gdy Józef Mazur zebrał urlopników, uszykował ich w dwa rzędy i zakomenderował: Kehrt euch, marsz!, po czym odezwał się: Patrzcie, ile to głosów byłoby mniej, gdyby urlopnicy nie głosowali. Potem posłał Mazur świadka po wódkę za 10 ct. Pękalski oświadczył, że wójt dawidowski mniej więcej 2 tygodnie przed wyborami ogłaszał przed kościołem w niedzielę, że kto jest niezapisany do list wyborczych, może się upomnieć, czyli założyć rekurs. Widział scenę, jak bito Popiela i krzyczano: Hołowa za hołowu!
Michał Stećko, zwany Kanarek, zarobnik z Dawidowa, nosił niebieską bluzę i palone buty i do kanarka podobny jest jak pięść do nosa. Nie mógł oddać głosu, bo była „ciżba”. Kurkowski krzyczał, że skrzynka do głosów nie jest sprawiedliwa, bo z papieru i otwarta. Dodał, że Loster w dniu wyboru był tak pijany, że aż się zataczał. Zobaczył zwłoki Popiela nad rowem, twarzy nie można było poznać, tak była błotem obrzucona.
Teodor Burkiewicz, właściciel realności w Dawidowie. Wrażliwy na widok krwi oddalił się z placu, gdzie bito Popiela, usłyszał jak Loster krzyczał: Żandarma bić!5
Franciszka Pękalska, lat 48, z Dawidowa, wdowa z sześciorgiem dzieci, ubrana po wiejsku, ale bardzo schludnie, twierdziła, że Tokarski dwa lub trzy razy kołkiem (drągiem, sztachetą) uderzył Popiela6.
Leon Chudowski (w innym źródle: Chłodowski), rolnik z Dawidowa, oświadczał, że Antoni Zdanowski i Jan Baran grozili głosującym rozbijaniem głów, ale to było na żart. Widział kilka kart legitymacyjnych, wystawionych dla osób zmarłych już parę lat temu. Sam miał je nawet czytać, ale gdy mu przewodniczący podał pismo do odczytania, nie umiał go przesylabizować. Wynik testu był dla świadka fatalny.
Katarzyna Huk, włościanka z Dawidowa, lat 53, posługująca w koszarach. Widziała mocno skrwawionego Popiela, który schronił się w koszarach. Jan Baran znajdował się między tymi, którzy napadli na koszary7.
Jan Mazur, zwany „księdzem”, ubrany po ułańsku, lat 29, gospodarz, widocznie przejęty był swoim przezwiskiem, bo tak traktował wszystko, co widział, jak gdyby to było tajemnicą świętej spowiedzi: wszystko trzeba było wyciągnąć z niego, niby korek z butelki korkociągiem. Zeznawał, iż oskarżony Bernard Tokarski uderzył kijem Popiela po ręce, a ten upuścił rewolwer. Grab schylił się wtedy i został zastrzelony przez żandarma. Tokarski pyta: Jakże Mazur mógł mnie poznać, kiedy był pijany jak bela…
Cypryan Mazurkiewicz, żonaty parobek z Dawidowa, lat 38, dość mało inteligentny fornal dworski. Był głosować, ale nie odebrali od niego kartki. Na wieść, że napadnięto na komisję, poszedł z innymi, aby bronić Popiela. Widział, jak Jan Szeremeta z Szołomyi uderzył Popiela kijem po plecach. Inny człowiek, stary, dychawiczny z Dawidowa (chodziło o Rybczyńskiego) przyszedł, gdy Popiel już leżał martwy, kopnął go, uderzył laską i napchał mu błota w otwarte usta. Powiedział przy tym: Ty brzuchaczu, tu leżysz? Trzeba ci było tego? Piotr Loster, który był pijany, wołał do ludzi: Chodźcie chłopcy! Odbiorę giwery żandarmom… Ale nie poszedł i nie odebrał. Mazurkiewicz jako parobek dworski przeszukał kieszenie swego pana i zabrał dwie kule rewolwerowe, zegarek, tytoń i bibułki do papierosów. Nazajutrz wszystko oddał we dworze.
Jan Grab, gospodarz z Dawidowa, zwany Fuhrerem, był teściem Jana Najdy i ciotecznym bratem Mazurów. Świadek o uczciwym, a stanowczym wyrazie twarzy. Jacyś obcy ludzie chcieli księdza Fijałkowskiego wyrzucić przez okno, ale on księdza obronił, bo to godna osoba. Przed koszarami żandarm okazał się zbyt łagodny, gdyby był więcej stanowczy, do scen krwawych by nie doszło. Uważał, że Popiela żandarmi opuścili zbyt wcześnie, bo po ich odejściu Popiel zrobił jeszcze z 20 kroków. Widział, jak Jan Szeremeta uderzył kilkakrotnie kijem Popiela, gdy ten chciał się dźwignąć. Mówił: Byłem trzeźwy, bo ja wódki nie piję8.
Wojciech Maciejowski z Dawidowa, lat 50, twierdził, że Popiel z Grabem szamotali się o rewolwer, który upadł wskutek uderzenia Popiela, a wtedy właśnie żandarm strzelił. Popiel jeszcze żył, gdy żandarmi odeszli. Twierdził, że Błahuta, który jest skończonym pijaczyną, przyznał przed nim, że skłamał o Brygidzie Grab.
Franciszka Korzeniowska zeznawał na korzyść Brygidy Grab. Oświadczyła, iż na początku awantury stała z Brygidą Grab na podwórzu plebanii. Gdy padły strzały z koszar, myślała, że to już wojna – i udała się do domu. Razem z nią poszła także Brygida.
Stanisław Chyrowski, zarobnik z Dawidowa, brat oskarżonego. Poszedł razem z bratem do głosowania. Nie zastali już w kancelarii nikogo, tylko ks. Fijałkowskiego, którego on odprowadził na plebanię. Brat poszedł gdzie indziej9.
Józef Duda, lat 37, gospodarz i gajowy dworski, twierdził, że Jan Chyrowski i Tomasz Zielonka wpisywali innym nazwiska kandydatów. Mieli atrament na polu przed lokalem komisji. Przepisali mu Mochnackiego na Kozakiewicza, bo kazali sobie pokazać kartkę, na kogo też on głosuje1. Tokarski twierdził, że Duda źle o nim świadczy, bo ma do niego złość, gdyż nie zapłacił Dudzie za piec, który ten mu postawił. Józef Grab z Dawidowa, lat 52, zwany Żandarm. Był w karczmie, gdy działy się krwawe wypadki. Do karczmy wpadli chłopi (m.in. Loster) i pytali, dlaczego nie idzie z nimi się bić.
1Słowo Polskie” nr 125; „Kurjer Lwowski” (1 VI 1897); GN r. 37, nr 151 (1 VI 1897); GL r. 87, nr 123 (1 VI 1897).
2„Czas” r. 50, nr 124 (2 VI 1897).
3„Słowo Polskie” nr 126; „Kurier Lwowski” (2 VI 1897).
4„Kurjer Lwowski” nr 153 (3 VI 1897).
5 GL r. 87, nr 126 (4 VI 1897).
6 GN nr 154 (4 VI 1897).
7 „Słowo Polskie” nr 129.
8 GN r. 37, nr 155 (5 VI 1897).
9 „Słowo Polskie” nr 130.
